Linux Kavramları

Linux Kavramları

LILO


Diskin başına (genellikle MBR - master boot record) yerleşerek
bilgisayarın düzgün bir şekilde Linux veya başka bir işletim sistemi
ile açılmasını sağlayan program. Uzun açılımı ile LInux LOader. LILO
aynı zamanda bilgisayarın Windows ve Linux ile birlikte dönüşümlü
olarak açılabilmesini sağlayan bir mekanizma da içerir. Bu sayede
istediğiniz zaman bilgisayar açılırken çalışan LILO sayesinde
istediğiniz işletim sistemini açabilirsiniz. LILO tüm dağıtımlarla
birlikte gelir ve otomatik olarak kurulur.

LINUX


Linux , serbestçe dağıtılabilen, çok görevli, çok kullanıcılı UNIX
işletim sistemi, türevidir. Linux, İnternet üzerinde ilgili ve meraklı
birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta
IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda
çalışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.



UNIX 70' li yılların ortalarında büyük bilgisayarlar üzerinde çok
kullanıcılı bir işletim sistemi olarak geliştirilmiştir. Zaman
içerisinde yayılmış ve birçok türevi ortaya çıkmıştır. UNIX ismi UNIX
Research Laboratories INC şirketinin tescilli markası olduğundan dolayı
birçok şirket, aynı temele dayanan işletim sistemleri için değişik
isimler kullana gelmişlerdir.



Örnek olarak;

Hewlett-Packard; HP-UX
IBM; AIX
Sun Microsystems; SunOS gibi.


Bugün kişisel bilgisayarlardan süper bilgisayarlara kadar birçok
bilgisayar için yazılmış bulunan UNIX türevleri mevcuttur. Ne var ki,
bu türevlerin çoğu gelişimi belirli bir noktada durmuş ve yüksek
fiyatla satılan ticari yazılımlardır.



Linux, temel olarak Finlandiya Üniversitesin’ de öğrenci olan Linus
Torvalds 'ın ve internet üzerinde, meraklı bir çok yazılımcının
katkıları ile geliştirilmiştir. Linux, gelişimi açık bir şekilde
yapılmaktadır. Bunun anlamı, işletim sisteminin her aşaması açık olarak
İnternet üzerinde yayınlanmakta, dünyanın dört bir yanında kullanıcılar
tarafından test edilmekte, hataları ve eksiklikleri tespit edilerek
düzeltilmekte ve geliştirilmektedir. Zaman zaman bu deneme aşamaları
belirli bir noktada durdurulur ve güvenilir bir işletim sistemi
sunulup, geliştirme için ayrı bir seriye devam edilir. Geliştirmede yer
alan bu açıklık Linux' un en büyük avantajlarından biridir. Gelişimi
evrimseldir, hatalar anında kullanıcılar tarafından tespit edilip rapor
edilmekte ve birçok kişinin katkısıyla düzeltilmektedir. Bazı işletim
sistemi sürümleri, saatler içerisinde güncellenebilmektedir.



Linux, Andy Tannenbaum tarafından geliştirilmiş olan Minix işletim
sisteminden esinlenilmiştir. Linus Torvalds, boş zamanlarında Minix'
ten daha iyi bir işletim sistemi yaratmak düşüncesiyle 1991 Ağustos
sonlarında ilk çalışan Linux çekirdeğini oluşturdu. 5 Ekim 1991
tarihinde 0.02 sürümü Linux ilk defa tanıtıldı. Linus, comp.os.minix
haber grubuna gönderdiği yazıda yeni bir işletim sistemi geliştirmekte
olduğunu ve ilgilenen herkesin yardımını beklediğini yazmıştı. İşletim
sisteminin, çekirdeği için verilen numaralar kısa sürede bir standart
kazandı. a.x.y seklinde belirtilen çekirdek türevlerinde y bulunulan
seviyeyi, x gelişim aşamasını göstermektedir. Tek sayılı x' ler
geliştirme aşamalarını çift sayılı x' ler ise güvenilir Linux
çekirdeklerini göstermektedirler. a ise değişik Linux sürümlerini
belirtir. Bu yazının hazırlandığı Ocak 1998 içerisinde en son güvenilir
(kararlı) Linux çekirdeği 2.0.33, en son gelişim aşamasındaki çekirdek
ise 2.1.79'dur.



Linux, gerçekten son yıllarda hızlı bir gelişme göstermiş, çeşitli
ülkelerden birçok kullanıcıya erişmiş ve yazılım desteği günden güne
artmıştır. Değişik kuruluşlar Linux sistemi ve uygulama yazılımlarını
bir araya getirerek dağıtımlar oluşturmuşlar ve kullanımını
yaygınlaştırmışlardır.



a) Avantajları


UNIX, işletim sistemine sahip bir bilgisayar kullanmak istiyorsanız ve
bu işletim sisteminde platforma bağımlı bir yazılım kullanmıyorsanız,
Linux ideal bir çözümdür. Linux ücretsizdir. Sadece işletim sisteminin
maliyeti açısından değil, verdiği performans için ihtiyaç duyduğu
donanım açısından da çok ucuzdur. Üstüne üstlük çok kullanılan ve bol
yedek parçası bulunan bir platform altında çalıştığı için belirli bir
Linux sisteminin performansını artırmak için yapılması gereken yatırım,
başka bir UNIX iş istasyonunu aynı oranda geliştirmek için gereken
yatırıma göre çok düşüktür. Fakat şirketler bazında Linux' un bedava
bir işletim sistemi olması genelde göz ardı edilir.



Bir Linux makine, bu sayede sadece işletim sistemi açısından değil
donanım olarak da ucuza gelmektedir. Linux, hızla geliştirilmektedir.
Bu gelişimin en büyük yararı, eksikliklerin, kullanıcıların talepleri
ve çabaları sonucunda hızla giderilmesidir. Linux diğer tüm işletim
sistemlerine göre belirli bir donanım için daha hızlı destek
verebilmektedir.



Linux, çok değişik donanımlar ve servisler için özel olarak hazırlanır.
İşletim sisteminin temelini oluşturan çekirdek, kullanıcı tarafından da
derlenebildiği için, bu derleme sırasında sadece kullanım amacına
yönelik alt programlarla donatılır. Bu genel olarak daha sistemin
performansını artırmaktadır. (Yani, SCSI donanımınız yoksa
çekirdeğinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer vermezsiniz)



b) Dezavantajları


Linux' un serbestçe dağıtılıyor olması bir çok kişinin, bu işletim
sistemine güvenmemesine yol açmıştır. Ciddi bir şey olsa, “bedava
olmazdı!” kanısı oldukça yaygındır.



Linux' un sürekli gelişiyor olması en büyük dezavantajlarından biridir.
Henüz tüm ihtiyaçlara cevap vermemesi (hala Windows 95/98/ME
programlarının bazılarını çalıştıramıyor), gelişimin bazı aşamalarında
top yekin değişiklikler yapılması, gelişimi takip etmek için bazen
sürekli yenileme yapılması, birçok kullanıcının bu işletim sistemine
güvenmemesine yol açmıştır.



Linux, herhangi bir ticari destek altında gelişmemektedir. Bunun en
büyük yararı işletim sisteminin, ticari kaygılar taşımamasıdır. Ancak
bunun yanı sıra diğer işletim sistemlerinde olan teknik destek, dağıtım
ve dokümantasyon alanlarında eksikleri vardır. Özellikle teknik destek
eksikliği, anahtar teslim çözümlere alışmış kullanıcıların çokluğu
Linux kullanıcılarının sayısını sınırlayan temel faktörler olmuşlardır.



Bu konudaki eksikliği gidermek için, çeşitli gönüllü kuruluşlar,
kullanıcı grupları oluşmuştur. Zamanla Linux, teknik desteği ticari bir
konu olarak ortaya çıkmıştır. Şu anda tüm Dünya’ da Linux çözümleri
konusunda teknik destek veren, danışmanlar bulunmaktadır.



Linux işletim sistemini geliştirenlerin, ticari kaygılar gütmemeleri
bazı ticari yazılımların, Linux üzerinde gelişmemesine sebep olmuştur.
Linux üzerinde, belirli konularda diğer işletim sistemlerinden aşağı
kalmayan yazılımlar bulunmasına rağmen (mesela, Star Office) , belirli
bazı konularda çok zayıf kalmıştır (mesela oyunlar).



Linux, üzerinde yer alan çözümlerin hepsi, basit kullanıcıların rahatça
kullanabileceği düzeyde değildir. Bazı çözümler, kullanıcıların belirli
bir yazılım ve işletim sistemi bilgisine sahip olmalarını
gerektirmektedir.



Sonuç olarak, diğer işletim sistemleri ile yapamadığımız birçok
uygulamayı, Linux sayesinde gerçekleştirebilirsiniz ve belirli bir
donanım ile gösterdiği performansın bir çok işletim sisteminin üzerinde
olduğunu söyleyebiliriz. Ne var ki, her uygulama için Linux' un ideal
bir çözüm olarak ortaya çıkmadığının bilincinde olmak gerekir. Ama
ilerleyen senelerde üzerinde geliştirilen uygulama yazılımları daha çok
kişiyi başka işletim sistemleri kullanmaktan vazgeçirecektir.







c) Yazılım Özellikleri


Bir işletim sistemi, ne kadar mükemmel olursa olsun, uygulama
yazılımlarının çokluğu ve kalitesi ile varolabilir. Herhangi bir Linux
dağıtımı içerisinde, değişik amaçlara hizmet eden birçok yazılım
bulunmaktadır. Ancak her geçen gün bu dağıtımlar da yer almayan yeni
yeni yazılımlar çıkmaktadır.



Linux' a özel veya Linux üzerinde geliştirilen yazılımların bazılarını
internet sitelerinden bulmak mümkündür. Birkaçı elektronik devre
tasarım yazılımları, oyun programları gibi birçok değişik yazılım
bulunmaktadır. Programcılık ile uğraşan kimseler için de bir sürü imkan
sağlayan Linux üzerinde C, C++, Fortran, Java, Pascal, Ada, Perl,
Tcl/Tk, ve diğer derleyicileri, bunların dışında editörler, hata
ayıklayıcıları bulunmaktadır.



Linux' un bu denli sevilmesi ve yaygınlaşması çeşitli şirketlerin
(Macintosh, Sun, IBM gibi) Linux üzerinde çalışan ticari yazılımlar
geliştirmesine yol açmıştır.



Linux' un hem konsolda (text) hem de grafik arabirimi olan X-window' da
Türkçe desteği vardır. Söz konusu desteğin daha da yaygınlaştırılması
ve genelleştirilmesi için çalışmalar devam etmektedir. Türkiye Linux
Kullanıcıları Grubu tarafından yürütülen, Türkçe Linux Dağıtımı Projesi
- TüLiDaP dahilinde TURKUAZ ortaya çıktı. Turkuaz, LINUX işletim
sistemi üzerinde geliştirilen programların tüm Türkçe desteğini bir
araya getirmeyi ve bir dağıtım halinde sunmayı amaçlamaktadır.



Diğer işletim sistemlerine belirgin avantajları vardır. Son örnek
olarak Aralık 1997' de Pentium tabanlı işlemcilerde, işlemciye bir
makine dilinde bir dizi komut gönderildiğinde makinenin çöktüğü açığa
çıktı. Bu hatanın yaması Linux işletim sistemleri için 1 hafta gibi
kısa bir sürede yazıldı. Fakat, diğer işletim sistemleri için yamalar
hala yapılmış değil.



Linux, dizayn aşamasından bu yana hep birden çok kullanıcıyı
desteklemek amacıyla yazılmış ve buna göre programlanmıştır ve birden
çok görevin, aynı anda yapılmasına olanak veren bir işletim sistemdir.

d) Shell Kavramı


Shell (kabuk), bilgisayar ile kullanıcı arasında bağlantıyı sağlayan ve
Unix’ in bir parçası olan bir kavramdır. Girilen komutları bilgisayara
iletir ve sonuçları kullanıcıya iletir. (DOS işletim sistemindeki
Command.com gibi düşünülebilir)


e) Sistem Gereksinimi


Linux İşletim Sistemi, 8 MB gerçek bellek, 16 MB’ ı swap olmak üzere,
toplam 24 MB’ lık hafıza alanında rahatlıkla gerçekleştirir. (Hatta bu
belleğin, yarısın da bile çalışabilir)



f) Linux Çekirdeği (Kernel)


Çekirdek, kısaca Linux işletim sisteminde tüm hayati işlemlerden
sorumlu olan yönetim kademesidir. (DOS’ taki Command.com gibi
düşünülebilir.



Linux' un çekirdeği bir bakıma sistemin beyni sayılır. Dünya üzerindeki
dağıtımların hepsi (Mandrake, Red Hat, Caldera gibi) aynı çekirdeği
kullanır, tek değişen şey dosya ve dizin yapısı, dağıtıma giren
belgeler, paketler vs' dir.



Çekirdek, sistemin düzgün çalışmasından, bilgisayar kaynaklarının
düzenlenmesinden, kullanıcılarının görevlerinin sırayla yapılmasından,
bellek denetiminden, yan birimlerin (CD-ROM, teyp, disket sürücü vb)
çalışmasından ve benzeri işlemlerden sorumludur.



Aslında Linux, pek çok kullanıcının kafasına masaüstüyle, uygulama
yazılımlarıyla, sunucu programlarıyla komple bir işletim sistemi olarak
girmiş durumda. Ancak durum bundan biraz farklı. Linux, sistemin
yönetimini ele alan çekirdeğin (kernel) adına veriliyor. Derlenmiş hali
yaklaşık 500Kb tutan çekirdek, kaynak kodlarıyla sıkıştırılmış halde
20Mb'dan fazla yer kaplıyor. Bu kadar alanda tüm donanım sürücüleri de
bulunuyor.



g) Root

Sistemdeki en yetkili kullanıcı, bir başka deyişle sistemin imparatoru.
Linux işletim sistemini yönetmek için root kullanıcısı parolasına gerek
vardır. Genellikle ağ servisleri, sistem servisleri, kullanıcı açma ve
kapama, yedekleme yapma için tüm işlemler root kullanıcısının görevidir
ve sistemin tüm sorumluluğu da bu kullanıcıdadır.

h) GNU


Linux projesinin, bugünkü başarısının en büyük nedenlerinden birisi
Özgür Yazılım Vakfı (Free Software Foundation - FSF) tarafından
hamiliği yapılan GNU projesidir. GNU projesi kapsamında yüksek kalitede
bir çok geliştirme ve uygulama yazılımı açık kaynak kodu ile birlikte
özgürce dağıtılmaktadır. Bu bağlamda, Linux işletim sisteminin,
yalnızca çekirdeğini oluşturmaktadır. Sistemin tüm diğer bileşenleri,
GNU vb. kaynaklardan sağlanan özgür yazılım ürünlerinden oluşmaktadır.



Linux, çekirdeği (kernel) Linux B. Torvalds tarafından GPL (General
Public License) altında tescillenmiştir. Her isteyen kendi kopyasını
yapabilir, satabilir, başkalarına dağıtabilir.

i) Linux Çeşitleri

Çeşitli linux çeşitleri ve fiyatları;

Slackware 10 milyon
Belki de en yaygın olarak yer alan dağıtım, Slackware dağıtımıdır.
Red-Hat 12 milyon
Kurulum sırasında rahatlıkla takip edilebilen menüler ve grafik ekranı var. İnternet’ e bağlanabiliyor.

Gelecek 19 milyon

Web tabanlı linux entegrasyonu geliştire biliyor.
Debian 10 milyon

Deneyimsiz kullanıcılara göre Debian tam bir maceradır.

Caldera 5 milyon

Caldera Linux, masaüstünde ve küçük-orta ölçekli sunucularda ideal bir linux dağıtımıdır.

InfoMagic 7 milyon

Diğer linux dağılımları arasında kendine farklı bir yer edinmiştir.

SuSe 59 $
1993 yılında birkaç Alman genci, Slackware yazılımını baz alarak SuSe’ yi geliştirmişlerdir.
Mandrake 15 milyon
3 yıl önce Fransa’ da Mandrakesoft tarafından geliştirilmiştir.
Turkuaz 12 milyon
Türkçe destek sağlar.
) KDE ve GNOME
Her ikiside pencere yöneticisidir, seçim yapma olanağınız da var, Switchdesk komutu size bu konuda yardımcı oluyor.


Temel Linux Komutlar

Daha önce, UNIX tabanlı bir işletim sisteminde çalışanlar için Linux,
öğrenilmesi çok kolay bir sistem olacaktır. Standart bir UNIX
sisteminde yer alan hemen hemen tüm komutlar, Linux' a taşınmıştır.
Onlarca çeşit kabuğun yanı sıra, programcının işini kolaylaştıran
diller ve temel her türlü komut (, ls, less, finger), Linux' ta vardır.

Ağ ve İnternet uygulamaları için elm ve pine (Pine Is Not Elm) yanında
metin editörleri olarak vi, vim (vi' in daha gelişmiş sürümü), pico ve
joe sayılabilir. Editörlerden, Emacs da Linux altında denemeye değer
programlardandır. Kelime işlem programlarından troff, groff (GNU troff)
ve daha modern metin işleme yazılımlarından TeX ve LaTeX sayılabilir.
Ayrıca Windows ara yüzü olan Linux sürümlerinde Star Office kullanma
şansıda vardır.

Bazı program isimlerinin (GNU-tar, GNU-bash gibi) başında
görebileceğiniz GNU (Gnu is Not UNIX!), Linux için de yazılım ve
programlar üreten bir kuruluştur. GNU, lisansını ve yazarını korumak
koşuluyla programları kaynak koduyla birlikte Linux kullanıcılarına
dağıtır. Örnek olarak tcsh ve GNU bash, Linux altında en çok rağbet
edilen iki kabuk ismidir. Diğer kabuklar arasında zsh, ash, ksh ve csh
sayılabilir.

Login : Linux server’ a bağlanmak için, (önceden kayıtlı isek)
kullanıcı adımızı girdiğimiz ve arkasından şifremizi girdiğimiz bir
komuttur. (Windows 95/98/ME’ ye girerken karşımıza çıkan şifre ekranı
gibi düşüne biliriz ama burada şifreyi girmek zorundayız, yoksa
bağlanmamıza izin vermez)

Örnek : bilmuh login:koseoglu

Password:*****

Passwd : Şifre değiştirmek için kullanılır.

Örnek : passwd

Changing password for koseoglu

Old password:*****

New password:******

Retype new password:******

Logout : Linux Sisteminden çıkmak için kullanılır.

Örnek : logout

Finger : Kullanıcılar hakkında bilgi verir. Parametresiz kullanıldığı
zaman sistemdeki tüm kullanıcılar hakkında bilgi verir. Açılış klasörü
(directory) ve kullanılan shell (kabuk) ismi, login name, gerçek isim,
terminal, boş durma zamanı (idle time), sisteme giriş (login) zamanı,
biliniyorsa ofis bilgisi verilir (buna, kısa (short) form denir). İsim
(name) parametsesi kullanıldığında, verilen isim hakkında yukarıdaki
bilgileri verir.

Örnek : finger koseoglu

Ls : Linux Sistemde bulunduğumuz dizinde bulunan dosyaları listeler (DOS’ taki DIR komutu gibi)

Örnek : ls

Clear: Linux İşletim Sisteminde ekran görüntüsünü temizler.

Örnek : Clear